پښور:۳۵ کلنه،ناديه، د خيبر پختون خواه د مالاکنډ ولسوالي اوسيدونکي ده.د پنځو ماشومانو مور د خپلو واده کولو په وخت کې د کورني ناوړه ګټې اخيستنې سره مخامخ کړه.مګر نور نه. د وتلو پريکړه يې د هغې ژوند اود هغې ماشومانو ته زيان رسولی دی.دا د ناديه قيصه ده.
داسې ښکاري چې کورنی تاوتريخوالی په پراخه کچه ژمن جرم دی،په پاکستان کې د ښځو قرباني کول. اکثره پيښي د غالي لاندي کړي شوي دي او نه راپور کيږي.
ناديه په هغو سلګونو کې يوه ده چې د کورني تاوتريخوالي نښه شوي ده. د ۱۳ کلنو په عمر کې د هغه د تره زوی سره د هغي لومړنی واده د کورنی فشار و. هغي د واده اولنئي ورځ نه د کورنی تاو تريخوالی ښکار شوه.د هغي ميړه (هغه د هغ نوم د خپل امنيت لپاره نه يادوي) له هغه څخه پنځلس کاله عمر درلود، په جنايي فعاليتونو کې ښکيل وو، د اوږدې مودې لپاره يې فزيکي او زهني دواړه توقيف کړل.
نږدې دوه کاله د مخه ناديه ميړه ورته ډيره وهلي وه چې له کوره وتښتيده اود کے پي کے په درګئ سيمه کې د مور کور ته لاړه. ورستي هغي په پښور تهکال کې سر پناه ته لاړه. په پيل کې ميړه اجازه ورکوله چې په يوه نيلا کې يو ځل د خپلو ماشومانو سره وويني، مګر ورستو هغه ودرول چې د دوی زهني توقيف وګر ځي
د حقيقت تعقبونکي سره په خبرو کې هغي وويل چې” دا تير يو کال راهيسي ما خپل ماشومان نه دي ليدلي.زما خاوند اجازه نه راکوي چې زه هغه اوينم. هغي زما ۱۲ کالنه لور په ۲۰۰۰۰ کلداري(۲۰۰ ډالر) د خپل لوی عمر ملګري ته واده کړه.وروسته ما خيلا لپاره قضيه درج کړه (د ميرمنو لخوا طلاق يوه بڼه) “
ناديه ښکاره کړل چې” کله زه عدالت ته د خپل اول ځل اوريدلو لپاره ورغلم زما خاوند د قاضي تر مخ ما ته ګواښ راکړو.هغه د محکمې څخه کور ته زما په لاره کې پرما باندې ډزې وکړې “
د خپل ژوند په هڅه کې،ناديه د پوليس چارواکو نه غوښتنه وکړه چې د دوی امنيت خوندي کړي مګر هيڅ ګټه نه لري.ناديه ژړل او وويل چې”زما وکيل قاضي ته زما لپاره د امنيت ورکولو وويل چې کله د قاضي پر وړاندي زما خاوند ما ته ګواښ راکړو خو قاضي رد کړو “
ناديه د خپل کوچني لور د موندلو لپاره مبارزه کوي ”زه د مير منو ميز، د ښځو د قضعيت لپاره حکومتي اداره،نادولتي موسسو او د خيبر پختون خواه د ښځو کميټي (کے پي سي ايس ډبليو) ته هم د ملتړ غوښتلو لپاره لاړم.ما د کے پي سي ايس ډبليو رئيس نيلم تورو، ته وويل چې زه د کورنی تاوتريخوالي ښکار يم خو هغي ماته ۱۰۰۰(۱۰ ډالر) کلداري راکړي او ما ته يي وويل چې بيرته واپس لاړه شه. ما څو ځله د هغي سره د ټيلي فون د لاري تماس نيولو کوشش وکړو خو هغي زما د ټيلي فون ځواب رانکړو “
خيبر پختون خواه اولني واليت دي چې هلته حکومت په کال ۲۰۱۰ کې واليتي ښځو احوالو لپاره کميسيون او قانون تاسيس کړو. په داسې حال کې چې د خيبر پختون خواه (وروسته اين ډبليو ايف پي) کميسيون د ۲۰۱۰ کال د اکتوبر په مياشت کې د ښځو د وضعيت په اړه مطابقت ورکړه شو،کميسيون د مشاورتي مشورو په تر سره کولو درې مهم وړانديز شوي قوانين چمتو کړل چې په کې شامل دي: د خيبر پختون خواه کورنی تاو تريخوالي مخنيوي(ساتني عمل)؛ د تيزابو جرمونو کنټرول قانون او د کے پی سي ايس ډبليو قانون تعديل.هم دا رنګه دا د ماشومانو د ودونو د محدوديت قانون،۱۹۲۴ کې کار کړی، تر څو د استعمار د دور قانون ښه کړي.له بده مرغه،د کورني تاوتريخوالی د مخنيوي قانون مسوده د اسلامي نظرياتي شورا( CII)، ته واستول شوه، کوم چې د دې پريکړې لپاره تفصيلي بنيادونه يې بدل کړل.
نيلم وويل چې د CII پريکړه دا دوی لپاره غبرګون دي” د مختلفو زيرمندانو ډيري ريزا موږ ته راغلل.موږ دغو خلکو ته ځواب ووايه مګر ټول په بډايه توګه.موږ يوازې کولي شو د بل وړانديز وکړو مګر پارليمان د ښځوپه وړاندې دا کورنی تاو تريخوالي مخه نيولو لپاره هيڅ قانون نه لري.نيلم تشريح کوي” حکومت د ډيرو ګوندونو مجموعه ده، اود وجه ده تر اوسه دوی د قانون تاسيس کيدو لپاره په يو ځای نه دي “
د عورت فاؤنډيشن لخوا کلني ريسرچ راپور،چې په دسمبر ۲۰۱۴ کې ښپور شوي،ښکاره کوي چې په پاکستان کې د ۷۰ فيصد نه تر ۹۰ فيصده پوري ښځينه د ناوړه ګټه اخيستو نښه شوي دي. په کور کې د تيرو دونکې چلند اهميت ، د فزيکي بريدونو تر سره کولو کې حوصله او رواني پوستين شامل دي.مختلف اجزاوې په کور کې د بدسلوونکي سلوک په صورت کې آسيه ته اضافه کيږي په شمول بې وزلی،” د پاکستان ټولنې عملي سيسټم د ښځو په ګوښه کولو کې پايلې لري، د هغه پام وړ نورو په پرتله د يو نارينه تفاوت او دا په منظمه توګه باور لرې چې د فزيکي پلوه د هغي حق لري “د مطالعه زياتوي ناوړه ګټه اخيستل او کورني تاوتريخوالي په عامه توګه د سزا ورکولو وړ نه وي، لکه څنګه چې دا په عمومي توګه باور لري چې په کور کې د ننه ويروسونه يو شخصي خبره ده.
د عورت فاؤنډيشن او د پاکستان بشري کميسيون حقوقو لخوا جمع کړي شوي ډاټا په وړاندي د کال ۲۰۰۴ نه تر ۲۰۱۶ پوري په کے پی کې د ښځو پر خلاف کورني تاوتريخوالي ۱۸۴۳ پيښي رامينځته شوي.په دي کې زياتره پيښي په واليتي ستر ښار پښور او د مردان په ولسوالو کې راپور شوي.
د ناديه مور ،چې يوه ضعيفه ښځه ده،حقيقت تعقبونکي ته يي وويل چې د ناديه ميړه په موږ شپږ ځله بريد کړي.هغه غوښتنه وکړه چې” موږ دومره طاقت نه لرو چې د هغي مقابله وکړو،زه کونډه ښځه يم،شپږ لوڼې او يو کوچني زوی لرم.د ناديه خاوند جناي دی او زه يوازي د هغي مقابله نه شم کولي “
د ولايتي شورا غړي او د ښځو لپاره کارکونکو قفقوس مشر معراج همايون حقيقت تعقبونکي ته وويل چې د قفقوس اصلي مقصد په غونډه کې د ښځو د قانون جوړونکو غږ پياوړتيا ده. هغه افشا کړه چې” په محفوظ شوي څوکيو کې پاتې کيدل، دوی په پام کې ونيول شول او له مينځه يوړل.موږ د کورنبی تاو تريخوالي سره تړلي بل په کال ۲۰۱۶ کې په شورا کې پيش کړو.دا بل د قانون وزارت ته مخته کړي شو او نور د اسلامي نظرياتي کونسل(CII) ايډيشنل سيکريټري ته ورمخته کړي شو،چې هغه وويل چې د غير اسلامي دي “
بيا د کال ۲۰۱۷ په جريان کې د جماعت اسلامي څخه د کورني تاوتريخوالي مسوده جمع کړه شوه،مګر د ښځينه کارکونکو فعالينو دا غير قانوني بل اعلان کړ، لکه څنګه چې دا دې بل کالم په ۲۲ کې يادونه وشوه چې ميړه اجازه لري چې خپله ښځه لږ وهلي شي هر کله چې هغه نافرماني کوي.په نتيجه کې د بل د سوشل ويلفئير ډيپارټمنټ لخوا بنديز ته لاړو.
د ولايتي شورا او د ښځو د قفقوس غړي نسيم حيات،وويل چې په ناديه د خپل ميړه لخوا ډزې وشوې او په کے پی کې د شان د تاوتريخوالی ډيری پيښي شتون لري.خو د قانون د نشتوا لی له امله څوک څه هم نه شي کولي. موږ د کورنی تاو تريخوالي مخ نيولو لپاره بل رامينځته کړو ،خو هغه بنديز ته لاړو،خو هيڅوک هم په دي لړ کې انديښني نه څرګندوي.حيات ژاړي او وائي”موږ(ښځينه) دلته په شورا کې صرف د څوکيو ساتلو ، او رايې ورکولو لپاره يو. د موږ امنيت سره تړلي قيصي او بلز څه ارزښت نه لري “
د عورت فاؤنډيشن کلني راپور دا هم څرګنده وي چې د ښځو پر وړاندي کورني تاوتريخوالي د جرم داسي برخه دي چې د په ټول هيواد کې شتون لري خو د کے پی ولسوالو پښور،نوشهره او د ولايت ستر ښار او د بلوچستان کوئټه حال تر ټولو بد دي.
مدني ټولنيز فعاله،ثنا اعجاز حقيقت تعقبونکي ته وويل چې د اوسني حکومت خپله موده پاي ته رسي خو تر اوسه دوی د ښځينه د امنيت لپاره يو قانون هم جوړ نه کړو. د دې بر سيره د خپلواکو ادارو،لکه ښځينه ميرمنو د پارليماني حوزي او پختون خواه کميسيون،ډير سياسي دي او دوی د ښځو د ساتني لپاره د قانون په جوړولو کې دلچسپی نه آخلي.
ثنا په دې باور دي چې لوی دليل د حکومت په ګټه پاتې کيدونکي نشتوالی دی چې د هغې نيمايي نفوس سره د معاملو د مختصيصنو شرايطو سره دي.ثنا نتيجه اوباسي چې” د شورا ښځينه غړي دومره مضبوط نه دي چې د پښتنو ښځو ستونزي حل کړي.د کورني تاوتريخوالي مخ نيولو لپاره د جامع قانون نشتوالی په دي ستونزو کې زياتوالي راوړي لکه د ناديه په پيښه کې “
