پشاور. په نن صبا دنيا کي انټرنيټ دا موږ دا ژوند يو ضروري حصه دي.دا سوشل ميډيا اثر په ډير نه ډير خلق په يو ځائي کړدي او په لويه پيمانه ي هجوم سره راټول کړي دي. دا ايډورډ سنوډن درزو له پس هر سړي غير محفوظ شوي دي او دا معلوماتو محرميت په حوالي سره پريشانه دي.دا سوشل ميډيا مختلف غوښتنليکو شفافيت راپورونه نور وائي چه له مختلفو حکومتو او دا دوئي دا قانون دا پلي کوونکو ادارو له طرفه دا معلوماتو تر لاسه کول دا اوس وخت دا معلوماتو محرميت يوه غټه موضوع جوړه ده او دا څه جرمونو تمکولو لپاره دا نامونو څارنه هم دا دي کار يوه حصه ده
آن لائن ليا آف لائن څارنه چه اکثره دا قانون دا پلي کوونکو ادارو له طرفه دا جرمونو تمکولو لپاره کيږي ،دا معلوماتو محرميت خلاف ورزي دي .دا امنيتي ادارو له طرفه دا سوشل ميډيا نه دا معلوماتو راجمع کول دا مشکوکو کسانو پيژندل دي خو په دي عمل جرمونه نه شي تمکيدلي خو دومره په غټه پيمانه دا معلوماتو جمع کول دا ښاريانو او دا عامو خلقو دا ځاني معلوماتو دا محرميت خلاف ورزي دي.دا ّمختلفو غير دولتي آزاد يو ډلو او کار کوونکو له طرفه دا معلوماتو را جمع کوو پرخلاف يو جګړالو تحريک لګيه دي.دا ډيجټل حقوقو کتونکي فرحان حسين وائي ،چه په اوس وخت کي دا څارني دا حال زموږ ټولو لپاره يو چيلنج لري او موږ دي څيز نه څنګه ځان ساتلي شو چه موږ غير محفوظه وي
په ټوله دنيا کي دا سوشل ميډيا استمالاونکو معلومات آخستو لپاره ډيرو سوشل ميډيا ادارو ته دا عرضي کول زيات شوي دي.وورستي کال دا خبره په کتلو کي راغلي دا چه په ګنړ شمير سوشل ميډيا ادارو ته دا مختلفو حکومتو له طرفه دا معلوماتو راپورونه عامو خلقو ته ښکاره کړي دي.دا به دا حيرانتيه خبره نه وي چه په کال ۲۰۱۵ کي له ټولو زيات دا معلوماتو درخواستونه له امريکئي دا قانون پليکوونکو ادارو له طرفه ورکړي شوي دي چه په نتيجه کي ۱۵۶۶۲۶ استمالاونکو اکاونټونه متاثر شوي دي او دا وورستني بين الاقوامي جريدي Mike Jank دا (Silent circle (Geneva ستر مشر او حصه لرونکي باني وائي” زموږ دا ډيجټل ژوند دا قدمونو ډير نشانونه دي،موږه وينو چه حکومتونه له مختلفو ادارو لکه نيټ فليکس،هولو،ايچ بي او، او دا کيبل چلونکو ادارو ته دا معلوماتو ورکولو لپاره وائي”.
دا ګراف ښکارولو په وړاندي دا کال ۲۰۱۳ نه تر ۲۰۱۶ پوري پنځه غټو هيوادو دا فيس بک انتظاميه ته دا ډاټه ورکولو درخواستونه ورکړل.په دي کي امريکه ۱۰۲۹۷۱،برطانيه ۲۱۴۰۰،جرمني ۱۷۴۲۱، او فرانس ۱۶۵۴۵ درخواستونه ورکړل
.دا دي ملکونو دا قانون پلي کوونکو ادارو له طرفه معلومات ته دا رسيدو ورکړي شوي درخواستو له وجه ۲۹۱۰۰۶ دا فيس بک استمالا ونکو معلوماتو ته رسيدو دا دي ګاهکونو لپاره دا ستر ګواښ مقام دي.دا کال ۲۰۱۳ نه ۲۰۱۶ پوري له دنيا دا ټولو هيوادو نه معلومات ته دا رسيدو ۲۷۱۹۰۴ درخواستونه ورکړه شول چه له عمله ي ۳۸۸۱۳۳ استمالا ونکي متاثر شول
په دي ليکلي نيټه کي دا پاکستان نمبر ۱۸ دي چه فيس بک ته ي دا ډاټا ورکولو لپاره ۱۷۵۹ درخواستونه ورکړل چه له عمله ي ۲۵۳۲ ااستمالاونکي متاثر شول.دا يوه اهمه خبره ده چه دا پاکستان ټول آبادي ۲۰۰ مليينو شمير کي ۲۷ ملينه اوسيدونکي په موجوده وخت کي فيس بک استمالا وي
اعزاز سيد لوړ پوړي خبريال ووينه.”لکه انټرنيټ او سوشل ميډيا يو داسي عوامي فورم ليه ځائي دي ،چه هلته موږ خبريالان په آزادي سره خبرے کولي شو،خوله مختلفو څارنو له عمله موږ دلته ښه نه محسوسه وو”.
دا فيس بک انتظاميه لخوا دا دريمي ډلي ورسره دا مختلفو قانون پلي کوونکو ادارو دا فيس بک استمالاونکو معلوماتو ته رسيدل او څارنه کمولو له پاره دا يو ښه ګام پورته کړي دي چه دا درخواستونو راپورونه خلقو ته وښپاروي .فيس بک انتظاميه دا درخواست ورکولو ادارو او ملکونو ته دا هم ويلي دي چه په خپل درخواستو کي دا هم اوليکئي چه زموږ دا څارني څه مقصد دي او وورستو دا درخواست کتلو پس به دا څارني اجازه ورکيږي
کال ۲۰۱۲ نه ۲۰۱۶ پوري دا ټويټر اکاونټونو دا معلوماتو په شفافيت باندي نور تحقيق وائي چه امريکي حکومت او امنيتي ادارو لخوه دا ټولو نه زيات دا ډاټا حاصل کولو در خواستونه وصول شول . داټولو هيوادو نه په غټه ۱۸۵۳۶ خواستونه ورکړه شول چه دا ۴۱۴۹۶ ګاهکونو اکاونټونه ځني متاثر شول.پاکستان دا ټويټر معلوماتو لپاره خالي ۵ عرضي جمع کړي چه له عملا ي ۷ استمالاونکي په اثر شول.دا ګراف له مخي کال ۲۰۱۲ نه ۲۰۱۶ پوري دا دنيا پنځه غټو ملکو دا ټويټر معلوماتو ته دا رسيدو ۱۶۲۹۹ عرضي جمع کړي چه له عملا ي ۳۲۱۶۵ استمالاونکي ښاريان په اثر شول
امريکه نه خالي خپلي عرضي فيس بک ته آستولي دي بلکي دا نورو سوشل ميډيا پورتال لکه ګوګل،لنکډان،ياهو او ايپل هم شامل دي.په دي نه زياته دا خطر خبره دا دي چه دا مختلفو هيوادونو قانون پلي کوونکو ادارو لخواه دا ګنړ شمير استمالاونکو آن لائن معلوماتو ته دا خپلي لاري رسيدل دي.
دا دي خلاف ورزو له عمله دا دنيا خلقو سره بله لار نه پاتيکيږي چه دوئي خپل انټرنيټ استماليدلو کي څه بدلون راولي چه خپل ځاني معلومات ليا مصروفيات محفوظ وساتي.که موږ هوښيار نه شو و نو موږ په تش په نامه دا دي څارني ښکار شو.دا “Shadow Brokers”اوسينيو انکشافاتو په وړاندي دا NSA هيکنګ آلات وائي چه دا امريکي خفيه څارني اداري په ګنړ شمير سندونه پټ شول ولي چه دا دوئي دا هيکنګ آلاتو ته رسائي ووشي.دا خبره صفا دا چه کوم اليکترانک آلات موږ استمالا وو موږ دا څارني دا دغو ادارو له طرفه په غټ ګوښ کي يو.دا دي حساب او پوښتنه په کار دي ځکه چه دا يوه غير قانوني خبره ده
منصور خان چه په اسلام اباد کي دا ټيکنالوجي تحقيق کونکي دي وائي چه”دا څه نوي خبره نه ده چه موږ دا څارنئ لاندي يو .هغي دا سوشل ميډيا استمالاوونکو ته نصحيت کوي چه خپل فعاليتونه محدود او مسلکي ساتي”
