سکردو:تر دې دمه په دې وروستيو کې علي د خپلي کورني او د هغه څاريو سره د سکردو پورته غرونو کې ژوند کاوه.هغه او نور شپالونه په پرله پسي توګه ژوند کاوه،د هغوي څاروي په آزاده توګه ګرځيدل.خو چې کله د پورته غر نه د ګليشير يوه غټه برخه د دوی په کلي راپريوته، د ژوند او د ملکيت سره ي لوبې وکړه
علي وويل”موږ مجبور وو چې زموږ ځمکه پريږدو او د سکردو ښار او نورو خوندي ځايونو ته لاړ شو “
د ګلوبل وارمنګ په نتيجه کې د حرارت په درجه کې بدلون جيو ګليشيو هائيډرولوجيکل خطر رامينځته کړی دی.چې له امله د ګرمو ګازو،زلزلي او د تودوخې د درجه د کازيګرونو د حرکت سبب ګرځي، په سيمه کې د غرونو ټولنو او معشيت لپاره خطر رامينځته کړي.
داسيپيښي په عامه توګه په پسرلي او په لومړنې ګرمي کي رامينځته کيږي، او د”ډيری تر ټولو لوړې جګړې په ډګر “ سياچن کې د وروستي غرنی ګليشير لينډ سلائيډ ۱۵۰ پاکستاني ستيري ووژل.په ۲۰۱۰ کې، د ګلګت بلتستان عطا آباد کلي په ګوجل دره کې د ځمکې ښايسته ۲۰ تنه مړه کړل او ټول کلي يې په يو جهيل کې بدل کړو ،۶۰۰۰ تنه يې بې ځايه کړل
د ګليشير متحرکو يو مختصص،عائشه خان نيوز لينز ته وويل چې اوس مهال په اورستيو کې په ګلګت بلتستان کې ۵۰۰ جهيلونه ژور شوی و،د ګليشيرونو سره مخ شو چې ممکن د ګرديزې بدلون په صورت کې د نږدې خلکو ژوند ته خطر رامخته کوي
خان ويل”په دي ګليشيرونو کې شاه و خواه ۵۰ ډيری ناماامنه دي او کيدي شي څه وخت مات شي، او په زرګونه خلک بې ځايه کړي “
د ۲۰۱۷ لپاره د ګلګت بلتستان د پيښو او مديريت واک لپاره د سيلاب)جي بي ډي ايم اے( احتمالي پالن وائي، چې د ۷۲۴۹۶ مربع کلوميټره په پراخوالي خپريدل، د جغرافيائي جبران خطرونه،د هغه جوړښتونو،جغرافيائي موقعيت او ځوان او نازل چاپير يال له د خطرو نه پيښږی.”د ويجاړ شوي استوګنځايونو سره،کمزوري لاسرسي،د کيفيت ټيټ او سختماني،د ککړ تيا او د پوهاوي نشتوالی د ګلګت بلتستان)جي بي( خلکو ته د طبيعي خطراتو زيان رسوي “
په وروستي کلنو کې، د اقليم بدلون په جريان کې د تودوخی بدلون د يو لوی ګواښ په توګه راڅرګند شوی دی چې څرنګه دا د ګليشيل بدلون او د ځمکو د ښايسته کولو له امله ټول ټولني اغيز من کړی دی. د جي بي ډي ايم اے احتساب پالن وايې”په وادي کې د پاکستان هواييولوژيکې څانګې)پي ايم ډي( سټيشنونه ګلګت،سکدو،بونجی،ياسين او ګوپيز د ۱۹۸۰ نه تر ۲۰۰۶ پورې د حرارت په درجه کې زياتوالي ښيي “ دا زياتوي”د ژمي په مياشتو کې په سلو کې 0.440سينټی ګريډ زياتوالی راغلی دی. ګوپيز په يوه لسيزه کې د ۱۵۷ ايم ايم په درملو کې ډرامائی زياتوالی درلود، چې د ۱۹۸۰ څخه تر ۲۰۰۶ پورې د معنی څلور برابره زياتوالی لری(teinbaur & zeilder,2008) . هندوکش په سيمه کې زياتره ګليشيرز په اجل سره ځړول کيږي.په قراقرم کې پنځه ديرش”ويجړونکي د ګليشير جيل سختو سيلابونو “(LOF) په تيرو دوه سو کلنو کې پيښ شوي دي او ۳۴ لوی جراح په قراقرم کې ثبت شوي “(Hewitt,2007)
د سکردو مرستيال کمشنر نديم ناصر ينوز لينز ته وويل چې په سيمه کې بې ثباته ګليشير کولی شي يو ملين خلک اغيز من کړی، دوی مجبوري چې خپل کور پريږدي.پداسې حال کې چې ډيری يې ژوند کوي
د اقليم وزير حاجی خان وويل ګلګلت بلتستان)جي بي( د طبيعي پيښو په وړاندي ډير زيانمن او د او پيښو څخه د مخه د جغرافيايي پيښو له امله مخنيوی کيدی شي.”په هر صورت،موږ د زيانونو کنټرول او د خلکو خوندی ژوند لپاره کار کوو. د جندر د پيښو د مديريت اداره د تاسيساتو له امله خلکو ته د مرستې او ساتنې چمتوکولو لپاره تاسيس شوې “
په هر صورت،سيمه ايز خلک چې د ګليشيرز له مينځه وړل شوي اغيز من شوي د حکومت له اندازې سره د دوی وصعيت کمولو کې ناخوښه څرګندوي.دوی وويل چې په وخت کې د پيښو زيان منونکي دي. دوي وائي،د غرونو پر ځائي د دوی تمرکز په سمو علاقو خلک وي چې د دوی په ووينه په غرونو کې د آبادي ۷۰ فيصده برخه ژوند کوي
ځائي خلک وائي چې د عطا آباد او بلغار ګليشيرز د بے ځايه کيدونه اغيز من شوي خلکو ته حکومت صرف د غنمو بوري،۵ کلو شکر،۵ کلو وريجی،۱.۵ ليټر غواړي او يو ټينټ ورکړو.ځاي اوسيدونکي يوسف حسين وويل” د دې اساسي اړتياوو برابرولو وروسته د حکومت څخه په سختی سره هيڅ تعقيب شتون نه لري “.هغه زياتوي” حکومت د ناورين په موقع ډير لږ امداد ورکوي.ټولنه او خپل خپلوان راشي او د خلکو سره کمک کوي.حکومت موږ سره هيڅ کله د ځای په ځای کولو کې مرسته نه ده کړې “
سيمه ايز خلک شکايت کوي چې د پيښو ډيرې پوهاوۍ او مديريت سيمنارونه او ورکشاپونه د سکردو او اسلام آباد په سيمو کې د زيان منونکو سيمو پر ځای تنظيم شوي دي. حسين وويل” دا دا پوښنه راپورته کوي چې آيا دولتي ادارې د اغيز منتيا په اړه اسنتياوې غوره کوي “.هغه زياتوي” د غه سيمنارونه او ورکشاپونه اکثره په غټو هوټلونو او په انګريزي،چې د ګلګت بلتستان عام وګړو لپاره هلته تلل ممکن نه وي “
د واليتی پخوانی د پلان جوړونو وزير راجه اعظم کان حکومت ته وويل د خټکو په صورت کې د خلکو د ساتتنې لپاره د جبران د پيښو د مديريت اداره جوړ کړې،مګر ټول اکثره خلک د حکومتي خبرتياوو څخه سر غړونه کوي او خوندي ځايوننو ته ليږدول حتی کله چې دوی د احتمالي ناورين څخه خبرداری ورکوي
