بنو: د سوئيلی وزيريستان ايجنسي(ايس ډبليو اے) ۲۰۰ کورني بے ځايه کول په داسي وخت کې وشول چې حکومت لګيا دي چې د پاکستان او افغانستان د پولي سره قبائيلي سيمې ته د بے ځايه شوي خلکو راستنيدو مهم لګيا دي. د سيمې خلکو تر منځ خطر رامينځته کړي شوي دي.
د قبائيلی سيمې شکتوئي سره تعلق لرونکي مشر ملک سعيد انور محسود وويل چې” موږ د تيرو اتو کلنو څخه د خپل کورونو نه بے ځايه شوي يو،او اوس پرته له کوم پيژندل شوي دليل بيا بے ځايه کيږو “ هغي زياته کړه” چې د سيمي خلک وطن پال دي ترها ګر نه ,موږ د ادارو او رياست پر خلاف څه نه دي کړي “
د فاټا ډيزاسسټر منيجمنټ اتهارټي (ايف ډي ايم اے) په وړاندي،د خيبر ايجنسي او د غبرګو شمالي او جنوبي وزيرستان قبائيلی سيمو څخه ۱۷۰۰۰ کورني د پوځي عملياتو وروسته بے ځايه شوي چې لاتر اوسه هلته راستنيږي.دا ايس ډبليو اے نه نوې بې ځايه کيدنه هغه وخت رامينځته شوه کله چې نطامي ځواکونو د شمالي وزيريستان سره نږدي د شکتوئي په سيمه کې د ياغيانو پر خلاف عمليات پيل کړل.د کورني چې د عملياتو څخه بے ځايه شوي په غټه محسود دي،يو قوم چې په ايجنسي کې د نورو قومونو په تړاو د عدلي حاکميت څخه برخمن دي.
ځکه چې شکتوئي د اين ډبليو اے سره پوله لري، نو نوي بے ځايه شوي د بنو ولسوالی کې د بکاخيل کيمپ ته ليږدول شوي- په اصل کې د ۲۰۱۴ په جون مياشتي کې د شمالي وزيريستان نه بے ځايه شويو آئي ډي پيز لپاره تاسيس شوي- په ځائي د ټانک ولسوالي خرګي کيمپ ته. دا د جنوبي وزيريستان نه د هغو بے ځايه شويو کورنو لپاره تاسيس شوي وو چې په ۲۰۰۸ کې د عملياتو راه نجات (د خلاصون لاره) له امله بي ځايه شوي وي.
انور وويل”موږ د خپل دولت او د هغه د ځواکونو وفاداري يو، مګر د پوځي عملياتو په اړه هيڅ مخکينی خبرتيا پرته بې ځايه شوي يو؟ “
په بکا خيل کيمپ کې د ايف ډي ايم اے لخوا تازه شميرنو په وړاندي تر اوسه ۲۰۸ کورني راغلي دي،چې زياتره ماشومان او ښځينه دي.
د ايف ډي ايم اے يو چارواکي په وړاندي چې نوم څرګندول نه غواړي ځکه چې هغه د رسينيو سره د خبرو اجازه نه لري وائي چې” موږ ته تر اوسه کيمپ ته ۶۶۴ ماشومان ۳۰۰ نارينه او ښځينه راغلي دي “
شکتوئي يوه لويه سيمه ده چې په لويديځ کې د اين ډبليو اے رزمک او اين ډبليو اے کارکن وام سره په شمالي ختيځ کې پوله لري. د بے ځايه شويو قبيلي مشرانو په وړاندي، د اوسني عملياتو څخه د شکتوئي د دريو سيمو څخه خلک بے ځايه شول.په دي کې بوبړ،سمل او کراشتي شامل دي.
انور وويل”د سميې پاتي خلک د بې ځايه کيدو له ويره لاندي ژوند کوي “ هغه زياتوي”موږ د عملياتو مخالف نه يو،مګر د مخکينو خبرتيا پرته د ځواکونو غير قانوني اقدام د انديښني علت دي “
په ژمي سره دلته،بې ځايه شوي خلک په کيمپ کې د سخت موسم سره مخ دي.
آدم خان چې د خپلي کورني سره په کيمپ کې ځای شوي دي وائي” موږ کيمپ ته خالي لاسونه او پرته له کوم سامان څخه راوړل شوي يو.موږ د شکتوئي په دره کې د خلاص آسمان لاندي د ژمي هوا د ساتنی عواملو پرته درې شپې تيرې کړي کله چې موږ کورونه خالي کړل “
د ايف ډي ايم اے چارواکي وويل چې دوي خپل پورا کوشش کوي چې اوسني بے ځايه شويو کورنو ته د ښه معيار خوراکي او غير خوراکي توکي ورکړو”موږ دوی ته کمبلي او خيمې او خواړه چمتو کړي دي “
د بوبړ شکتوئي اوسيدونکي خواژه بت خان محسود څوک چې د خپلي کورني سره په کيمپ کې ځائي شوي وائي چې”زه نه پوهيږم چې څنګه(څاروي) به زموږ پرته ژوندي پاتي شي “ هغه زياتوي”زما په خيال هغه ټول به مړه شي.دا (پسونه او وزونه) د سيمې خلکو لپاره د معشيت سر چينه ده “
آدم خان ژړل چې کله په شکتوئي کې پاتي شوی غواګانو خبرې يې کولی کله چې خلکو په ډير چټکي هغه ځاي پريښود-په داسې طريقه چې د ۲۰۱۴ کال د دوبي د ګرمې په منځ کې د اين ډبليو اے څخه زياتو خلکو بې ځايه شوي بې ځايه کيدنه يادوي.
خان وويل”زه د 4.5 ملينو کلدارو تاوان سره مخ شوم چې زما ۲۰۰ پسونه او ۳۰ غواګانی هلته پاتي شوي ليا مړي شوي چې له سيمې څخه راوتم “
د اول ځل نه دي چې د پوځي عملياتو له امله د شکتوئي سيمې څخه خلک بے ځايه شول.لږ تر لږ دوه ځله خلک بے ځايه شول کله چې ځواکونو په شکتوئي کې عمليات تر سره کړل.
آدم خان نيوز لينز ته وويل چې” موږ ته په تيرو روژو کې اجازه راکړه شوه او خپلو سيمو ته راستانه کړ شوو او زه خپل وطن کارډ لرم چې د ګواهي دي چې مخکې بے ځايه شوي يو “ .هغي وويل چې هغه او د هغه کورني د ټانک ولسوالي ته مهاجر شوي وو چې کله دوی په اول ځل بے ځايه کيدو .
وطن کارډ يو کمپيوټرائزډ شناختي کارډ دي چې د پاکستاني پوځ لخوا هغو خلکو ته ورکول کيږي چې د پوځي عملياتو وروسته سيمو ته راغلي دي. د يو”کليرنس “ دي او د کس لپاره ويزه ده چې ستونزمني قبائيلی سيمي ته ننوځي. دوی د امنيت لپاره په لارو جوړ شوو چيک پوسټونو ته د کارډ ښکاره کوي چې غرض يي د ياغيانو په حرکت نطر ساتل دي.
په داسې حال کې چې د شکتوئي څخه بې ځايه شوو خلکو سره د بحران په اړه رسمي بيان نه دي شوي، قومونه هم د ملي او نړيوالو رسينيو بې ځايه کولو سره د هغوي واقعيت سره مخ دي. دوی د بيا رغوني بې ځايه کيدو په اړه غږ کړی چې د دوی د ژغورنې، مرستې او بيا رغونې لپاره مناسب پلان جوړ کړي.
ملک سعيد انور وويل”موږ د مدني ټولنې غړی په موقف باندې اعتراض کوو که چيرې بې ځايه شوي خلک د يوې اوونۍ په اوږدو کې بيرته راستنيدونکي نه شول.هغه زياتوي چې قبائليانو چارواکي د خپلو احساساتو او غوښتنو نه خبر کړي دي.
د اوسني بے ځايه شويو کورنو په اړه د جنوبي وزيريستان پوليټکل انتظاميه لخوا هيڅوک نه وو چې د دولت موقف رامخته کړي. يو چاروکي چې نوم څرګندول نه غواړي نيوز لينز ته وويل چې د پوځي عمليات د ياغيانو غوښتنو لپاره پيل شوي دي.
هغي وويل”موږ د اين ډبليو اے او افغانستان سره پوله لرو نو موږ د ياغيانو په وړاندي زيان منونکي يو “ .هغه وويل چې د غير معمولي خبره نه ده او امنيتي ځواکونه اکثره د شمال ختيځ او بيا لبيلو سيمو کې د ترهاګرو څخه خوندي ساتلو لپاره کوچني عمليات تر سره کوي.
هغه وويل چې د شکتوئي سيمي نه بے ځايه شوي خلک به ډير زر خپلو سيمو ته واپس کړه شي چې کله د سيمه د دوی د بيا راستنيدو لپاره صفا کړه شي.
خو د دولت لخوا په د اړه څه خبره نه کيږي چې د به کله کيږي،قبائيليان هلته د خپلو کورونو او ځمکو په اړه انديښمن دي.
آدم خان وويل”زموږ د سامانونو ډک کورونه هلته پاتي دي او داسي خبرونه راځي چې هغو ته زيان رسيدلي دي “ هغه وويل” دا دي نقصان به څوک زمه دار وي او څوک به يي پورا کوي “
په عين حال کې د دريو محسودو(محسود دريو قبيلو قومونو) په ټانک،بنو او ډيره اسماعيل خان په ښارونو کې جرګو ) قبائيلی جرګه( کې مشرانو دا ” بې ځايه کيدنې “ رد کړې او د حکومت نه يي غوښتنه کړي چې بے ځايه شوي خلک بيرته ايس ډبليو اے ته وليږدوي.
د جرګې غړو حکومت ته وويل چې بے ځايه شوي کورني بيرته وليږدوي او هغه عمليات بند کړي چې د څه خبرداري هسي پيل شوي
ملک سعيد انور وويل چې” د سيمې ساحه مشخص کړئ او موږ ته ووا ياست چې دا سيمه خالي کړئ که چيرې عمليات ناشونې وي “ .هغه وويل چې” موږ به پخپله برابري وکړو او پخپله به بل ځای ته مهاجرت وکړو “
