پښور: سکينه،يوه افغان کډواله،پاکستان ته راغله کله چې هغه د پنځو کلنو وه.اوس هغه د ۴۰ کلنو ده.دټول کلونه، دهغي کورني په خراسان کډوالو کيمپ کې تير کړل چې په ۱۹۸۰ کې د پښور سره بهر جوړ کړي شوي وو.
سکينه د لاس غالی اوبدل او د خپلي کورنی يوازې د ډوډی ګټونکي دي. هغې د خپلې ميندې څخه غالی ذده کړې او مهارت يې خپلو ماشومانو ته واړوه چې په کور کې يې د غالی اوبدلو سره مرسته کوي.
سکينه وويل”موږ به څو مياشتو اول په يو ميټر ۵۰۰۰ پاکستاني کلداري تر لاسه کولي،بيا نا څاپه د قيمت نيمه ته راغلو “
د ۷۰ کلنو په وروستيو کې د روسيا يرغل له امله، دا افغان کډوالو په مليونو کډي پاکستان ته مهاجر شوي.دوی په قبائيلي بيلا بيلو سيمو او د خيبر پختون خواه په کډاوالو کيمپونو کې اوسيدل. په تيرو کلنو کې ، د افغانستان د ژوندانه ژوند د سيمه ايز کلتور توازن راوستی او د هغه مهارتونو په منځ کې چې غالی اوبدل دي، د افغان غاليو صنعت ته په جريان کې ريښتنې چمتو کوي چې نړيواله مارکيټ يې تعزيه کړي.محلي صنعت د کډوالو د نارينه وو او ښځو څخه د قالينو په کور کې د کار کولو په څير د غالی اوبدلو پورې اړه لري.
مګر په وروستيو مياشتو کې د صنعت لپاره شرايط ناڅاپه شوي دي ځکه چې د پاکستان او افغانستان تر منځ اړيکې په دواړو هيوادونو کې د تيرروزم په وړاندې دوه اړخيز تورونه غوټه شوي دي.پاکستان د کډوالو په اړه سخت دريځ نيولی دی چې د کډوالو استوګنځايو د ترهاګرو لپاره محفوظ ځايونه لري،دوی بندوي او افغان کډوال بيرته راستنيږي.
د کډوالو لپاره د ملګري ملتنو هائي کمشنر ډاټا په وړاندي د کال ۲۰۱۶ په اول شپږو مياشتو کې صرف ۷۸۰۴ افغان کډوال بيرته افغانستان ته لاړل.د جولائی او اکتوبر ۲۰۱۶ په منځ کې ۲۵۷۰۰۰ افغان کډوال بيرته خپل هيواد ته راغلل او په دې کې ۹۹ فيصده د پاکستان څخه وو. د يو اين ايچ سي آر د لنډيز پاڼه په وړاندي” د هغه شميره چې د کال په لومړی نيمايي کې بيرته راستانه شوې وو، او سرعت لاهم چټک دي. د اکتوبر دويمه اوونۍ د ۲۰۰۹ راهيسې تر ټولو لوړه اوونۍ ليدلې اوتمه کيږي چې د بيرته ستنيدو کچه لوړه وي.د اقوام متحده هائي کمشنر په ۲۰۱۶ کې د پاکستان نه له اټکل شويو ۳۶۵۰۰۰ راستنيدونکو ۲۲۱۰۰۰ خپلي اندازي بيا کتنه وکړه “
په پاکستان کې په لسيزو پاتي کيدو وروسته ماهر خپل هيواد ته راستون شو. د افغانی لاسي صناعيو او غالۍ صنعت په حقيقي ډول له سوداګرو او توليدونکو سره له بازار څخه راوتلی دی,دبازار غوښتنه کوي.د صنعت لاندي راتلل د پاکستان په اقتصادي سروي راپور2015-2016 کې عکس شوي دي “ د جولائي تر مارچ مالي کال ۲۰۱۶ کې: غالی له پاکستان څخه74.027 مليون ډالر صادر شوي تير کال 92.924 ملينو ډالرو په پرتله، 20.34 فيصده کم دي. او په مقدار کې د غاليو صادر 26.53 فيصده کم شو “
منفی جريان د 2017-2016لپاره د پاکستان اقتصادي سروې راپور سره دوام لري چې څرګندوي چې غالی او ميټ صادرات په ارزښت کې 17.3 فيصده ثبت کړي په داسې حال کې چې د صادراتو کيفيت د مارچ ۲۰۱۷ کې تير کال ورته پرتله کې3.6 فيصده کم شوي.پردې، په بيلا بيلو هيوادونو سره د وړيا سوداګری تړون)ايف ټی اې( د رعايت ليسټ کي،لاسي غالی خارج شوي او د مشين جوړ شوي غالی لپاره هيڅ غوښتنې شتون نه لري.
د صادراتو خونې کميټه د خيبر پختون خواه د سوداګری او صنايعو مشر مظهر الحق وائي” د ماهرکارګرانو کمښت د غالی غوښتنې او صادرات اغيز من کړي “ هغه زياتوي”اول به په ۹۹ فيصده نه زيات افغان ښځينه د غالی اوبدلو صنعت سره تړلی وي.خو اوس د افغان کډوالو بيرته ستنيدو له امله ، د صنعت لاندي راغلو “
حق وويل په لاهور کې د غالی صادراتو چې افغاني کارکونکي يې په کارګورمالي دي نوروسوداګريزو ته بدل شوي دي ځکه چې ماهر کارګران افغانستان ته راستانه شوي دي” د حکومت لخوا ليا په خصوصي توګه دا سي هيڅ قسم ګامونه نه دي پورته کړي شوي چې د مهارت د پاکستان اتباعو ته انتقال کړي.وجه يي دا ده چې د غالی غونډي په لاهور کې دي او د اوبدلو ځائي پښور دي.موږ په جرمني کې د کلنو په اوږدو کې د غالی غوره ډيزائن جائزه تر لاسه کړې مګر د صنعت مورا بند سره،نور هيوادونه زموږ په چټک توګه ځای نيسي “
هغه وويل هند او ترکيا افغاني اوبدلونکو ته اسنتاوي ورکړي دي او د دواړه هيوادونه په نړيواله منډی کې د پاکستان ځاي نيسي” دا زموږ د افغانستان په لور د غلطو پاليسو له امله دي “
د غالی اوبدونکو په روزنو کې د کمښت راتلو په لار کې حق وويل، د غالی اوبدونکي د تيرو په نسبت کم معاشونه تر لاسه کوي ځکه چې دا ځائ غاليو لپاره په نړيوال مارکيټ کې په طلب کې کمي راغلي ده. حق وويل” حقيقت دا دي چې په نړی کې د څلورمې غالی کارول د پاکستان څخه دی د دې صنعت په اړه حجم لري “
په بل طرف، د افغاني ښځي زری په ووينه،د غالی اوبدل د دوی د ګټي واحده لاره ده.هغي وويل چې ښځې د ازبک،ترکمن او فارسي افغان قومونو تر منځ د ډوډی ګټونکي ګڼل کيږي،په داسي حال کې چې نارينه غواړي د ماشومانو پاملرنه وکړي او د نورو کورني فعاليتونو لکه پاکی او پخلي کولو مسووليت په غاړه واخلي.
مس اقبال بانو، د لاسي صنا يعو ټولنې اجرايوي غړي د کلو او سوداګری د خونو مشر(WCCI) چې يو سوداګريز ميرمن دي وائي،د افغان کډوال بيرته راستنيدو له امله يې د تخنيکي مسلکي کار په توګه د لويو زيانونو سره مخ دي .
هغي وويل پاکستانيان چرته هم جوړونکي نه دی خو د افغان لاس جوړ شوو څيزونو اخستونکي دي”افغان سخت کارکونکي خلک دي.د دوی ميرمني د ډيزائنرانو لپاره جامي جوړي کړي چې زه يي صادروم. پاکستاني ښځی هيڅکله د ډول پيچلی کار نه شي تر سره کولي ځکه چې دا مهارتونه ښځو او افغان کلتور په زريعه تړاو لری “
بانو وويل، افغان ميرمنو” ابريشم “ دوديز جوړوي—دا خوراستونزمنه او وخت اخيستونکي کار دي” د په نړيوال مارکيټ کې ډير اوچت مقام لري.زه د افغانيښځو نه د لاس جوړ شوي څيزونه واخلم او د يورپ مارکيټ ته يي ليږم. د ماهرو ښځو بيرته راستنيدو سره،په لاسي صنايعو کې يو خلا جوړا شوي “
هغي وويل افغان ميرمنې د لږ معاش لپاره لاسي صنايع جوړوي ځکه چې هغوي مهاجر دي او قانونی او ټولنيز خونديتوب نه لري” دوی د بقا لپاره د لږ معاشونو لپاره کارکولو ليوالتيا لري “
نبيله فرمان ،د ښځو د سودګری مديريت په وړو او منځنيو شرکتونو(SMEDA) کې د سوداګريزو او کارپوهانو د دوی لپاره د حکومت پلي کول وائي، دا به ډير ښه وی که پاکستان د افغان مهاجرينو څخه د غالی اوبدلو مهارتونه تصويب کړي وي” د اوس هم ممکن دي خو که د حکومت لخواپام وړ ګامونه اخيستل شي چې د آبادي يوه لويه برخه ته مهارتونه ورکړه شي چې په ملي اقتصاد کې کمک ورکړي “
