خيسور(جنوبي وزيرستان):د پراخه تبعيض احساس زه د خپل هستوګنې د سوئيلی وزيرستان په خاوره کې د يوې لسيزې څخه د خپلې زيږېږدلې ځای څخه بې ځايه کولو وروسته ورغلم.ما بيرته د خپلو خپلوانو سره اختر ولمانځلو،يوازې په خلکو او انفراسټرکچر کې د پام وړ بدلونونه کتلو لپاره
ما خپل کلي توروام په ۱۸ جولائی ۲۰۱۷ کې دا چټک تاو تريخوالی له امله پريښود،يو خټکی ځای چې د سوئيلی وزيريستان په زړه کې موقعيت لرې، او د نورو قبائيلی کورنيو په شان په نورو ولسوالو لکه ټانک،مري او ايبټآباد کې د بے ځايه کيدو ورستو وخت تير کړو
په هغه وخت کې،ما د خپل کورنی سره د ملتړ لپاره ډير فشار ولرلو او ما د محلي او بهرنيو رسنيو ادارو سره د ژورنالست په توګه کارکولو
کله چي زه خپل زوړ ښار ګوټی ته په ۲۴ جون ۲۰۱۷ کې راستون شوم،ما داسې احساس وکړ چې که چيرې د ځړول شوو غرونو هر څه د اوبو رسولو ته راوبلل او زه يې په ګړيو کې واخستم
زما د څلورو ساعتو سفر د ډی آئی خان د ۳۹ درجې تودوخې کې پيل شو،مګر په وزيرستان کې د آرامی ۲۲ درجې سره پای ته ورسيدو
زموږ ګران کلي د خټو نه جوړ کورونو ،بډره غرونو او په تدريجي ډول وهل شوي سيند څخه جوړ شوي دي.ډير کورونه ويجاړ شوي دي مګر ما د هم احساس وکړو چې سيمه د پر مختګ لپاره په مضبوطا لاره روانه ده
خلک د بشپړ خراب شوي کورونو لپاره ۴۰۰۰ ډالر او نسبی ډول ړنګ شوی کور لپاره ۲۰۰۰ډالر د حکومت څخه اخلي،،چې د محلي ادارې لخواه ويشل کيږي.قبائيلی خلک شکايت کوي چې دا يو معمولی مقدار دی،سره لدې يو غسل خانه هم نه جوړيږي
لکه څنګه چې يو شمير د خټو جوړ شوي کورونه يا د توغندو يا د بارانونو له امله زيانمن شوي دي،نو بيرته راستنيدونکي کورانی بايد د کورونو په ديوالونو کې خيمې نصب کړې،ځکه چې دوی نشي کولی خپل کورونه جوړ کړي.
ما بيرته راستنيدونکي کورنی وموندلي، دوئی په هغه ويجاړ کورونو کې اوسيدولو ته خوشحال وي په ځائي د ملک په نورو ښارونو کي د کرايې په کورونو کي
دلته د کلي شاه خوا اوسيدونکی په امنيت دی
د امنيت ځواکونو لخواه د وزيرستان په لاره جوړ شوياوه چيک پوسټونو کې ودريدم، چيرته چې موږ خپل شناخت رامينځته کړو او نور سخت لټونونو له لارې لاړو
کله چې زه خپل زيانمن کور ته ننوتل،زما ۶۵ کلن مور د لسو دقيقو لپاره غاړه راکړه.هغه وروستی شخص و چې د لسيزی د مخکی يې زه الوداع کړي ووم، او زما د جلا کولو له امله يي ژړل.ما په دي لسيزه کي هغه دوه ځله وليدله
قبائيلی خلک يو سخت نظام لري چې قبائليان د يو بل سره نښلوي
مګر ځکه چې زه تقريبا د يوې لسيزې لپاره د پاکستان په لرې پرتو سيمو کې اوسيدلی وم، زه د يو څو ځينې خپلوانو په پيژندلو کې پاتې راغلم.ماشومان،چې پنځه کلن وو،چې زه په ۱۸ جولائی ۲۰۰۷ کې لاړم، اوس د ميرمن په کښت کې ځوانان دي.چې زه يې پيژندنی ته اړتيا لرم.
زموږ کلي ته د رسيدلو لږ وخت وروسته ،زما ماشوم اوما په ندي کې غسل وکړ چيرته چې ما نور ښکلی مخونه هم وليدل. د انټرنيټ يا ګرځنده ټيلفون اسانتياوې نلري،په وزيرستان کې ژوندانه د ټولنيزو رسنيو د خلاصون وړ دي.خلک د خپلو خپلوانو او ملګرو سره د خبرو لپاره ساعتونه لري
زموږ د راتلو يوه مياشت په پورا کيدو،زما پنځه کلن زوئیتيره شپه وغوښتل چې زموږبه کله بيرته خپل هيواد ته راسته نه شو، ځکه چې هغه په اسلام اباد کې زيږدلی او هيڅکله په وزيرستان ، طالبان،ليا ترهاګري نه پوهيدو.هغه په وزيريستان کې د پوځي عملياتو په اړه هيڅ معلومات نه لري چې زموږ يې ځه يه کيدنې لامل ګرځيدلی
ما خپله سيمه په داسې وخت کې پريښوده چې په سيمه کې وسله وال او د سيمې بشپړ واک د دوئی په لاس کې وو.دوی خپل ځانونه محاکمه کړي او د عدالت خپل خورا سخت برنامه يې وضع کړې،او په سيمه کې يې موازی اداري واکمنه کړې
کله چې زه وتښتيدم،طالبانو تر واک لاندې واکمن حکومت د زګونو کورنی په پاکستان کې نورو ولسواليو ته مهاجرت وکړ، ډير وختونه د مصيبت شرايطو کې ژوند کوي
کله چې زه وتښتيدم ،طالبانو موسيقي او تعليم غير اسلامي وبلل.وسلوالو ډيری ښوونځي ړنګي کړی. دلمر لويدو سره به د نا امنيت له امله ډير خلک په خپل کورونو کي بند شول.قبائليان بايد د ناڅاپه پيښې د مخنيوي لپاره د بريد ټوپکونه په لاس کې ساتل
نو زما بيرته لس کاله وروسته را تلګ د خوب په څير احساس وو. ما ځوانان او زاړه خلک وليدل چې د شپې د موسيقی ګوندونو څخه خوند آخلي او د اختر څلورو ورځو لپاره د ډهول او موسيقي د پروګرامونه روان وو.
حتی يو نامتو سيمه ايز دينی عالم،سينټر صالح شاه،د سيمه ايز قبائيلو او اردو مجلو سره د ډهولونو په غوراوي کې نڅا سره يو ځای شو
هغه وويل”زه د کلتوري ناچ سره يو ځای شوم ځکه چي نور قومونه موږ سره يو ځای شي ځکه چۀ موږ په تيرو لسو کلونو کې د خوشحالي يوه ورځه نه موندله “
په هم دې وخت کې،ماشومان او تنکي ځوانان چې مناسبه جامې لرلي په شکئ کې د اردو عامه ښوونځي)اے پي ايس( کې ګډون کوي.د جنوبي وزيرستان يوه منظر ښار چيرته چې د پاکستان حکومت په کال ۲۰۰۴ اپريل کې د طالبانو سره د سولې لومړی تړون سره اړيکه ونيوله
وسله او ټوپکونه په ځينو سيمو کې د ترهاګرو پر وړاندي د پوځي عملياتو د مخه قبائيلی سيمې کې عامې وې،ځکه چې خلک په ځنګلونو کې خطرناک وحشي حيواناتو په نښه کيدل
په هر صورت خلک اوس د وحشي حيواناتو د بريدونو د خطر سره مخامخ دي چې په کې د وحشي غاړې حوزې شامل دي ځکه چې پوځ نفوس بې وسلې کړي او کليوال بې برخې دي
۴۰ کلن مير نواز چې يو کوچني کرونده لري ما ته وويل” د مکين په سيمه کې سور په يوا ښځه او ماشوم بريد وکړ او دوی يې په سخته توګه ژوبل کړل “
د قبائيلی خلکو تر منځ د انديښنيبله ستونزه د ناچاوديدل شويو چاوديدونکو موادو(IEDs) شتون ده،چې ډير نارينه او ښځې يې معزوري کړي
سره له دې،خلک د شپې ناوخته خوند آخلي او د سوري په څير راټولوي،د ټوپکونو پر ځای اورونه جوړوی
په هر صورت،کله چې ما ځپلو کورونو ته وليدل، د زيان رسونکو واښو او د ککړ شويو اوبو چينلو نه مي احساس کاوه چې وزيريستان يوه ناوي چې د خپل کنوانسيون څخه خلاصه شوي وي
د نظامي جوړ شوي ښوونځيو او کالجونو استثنا سره،ډيری دولتي ښوونځي په ناامنه حالت کې پاتې دي،په داسې حال کې چې حکومت لاتر اوسه بنيادي خدمتونه لکه بريښنه، د فاضله موادو درملنه،يا د پاکو اوبو اسانتياوی نه دي ورکړي شوي
مګر کله چې زه د خپل ماشومتوب ۴۵ کلن دوست محمد شاه ته ورغلم،هغه چا چې د ياغيانو د وحشي څپو په وړاندې خپل ځوان زوی له لاسه ورکړی،ما ته ي وويل چې هغه احساس کړی چې هغه مړ شوی او جنت ته تللی
“دلته زه د ژوندانه د بريښنه،اوبو ،ګيس ،کرايه موبائيل او نور دوستي مالياتو څخه خلاص ژوند تيروم “.هغي وويل” دا ستونزمنه وه کله چې زه د اوو غړو کورنی سره د بې ځايه کيدو ژوند کاوه “
يو شميرنور قبائيلی کورنو وئيل چې دوی بيرته راستنيدل نه شي کولي،د هيواد په نورو بر خوکې ښه تجارتونه رامينځته کړي.
۴۶ کلن محمد امير چې څوک د دريو ماشومانو پلار دي وائی”موږ د مسافر وين خدمت او د ډی آئی خان په سړک غاړې ماڼی لرو .موږ هيله مند يو چې تل پاتي ژوند هلته وکړو ځکه چې موږ دلته هيڅ شخصي کاروبار نه لرو “
د ځينو ځوانانو ناريناو په مينځ کې نا امني پاتې ده چې غواړي د سرحدي جناياتو تنظيم—ايف سي آرپه بيلا بيلو قواعدو کې په قبائيلی سيمو کې شتون لري –له منځ يووړل شي او د ځمکې قوانين بدل شي
ما يو شمير قبائليانو سره خبرې وکړې چې د حکومت لخوا د بنيادی اسانتياو لکه روغتيا،ښوونې او ارتباطاتو د نظرونو په اړه ورته ورته شکايتونه لري.
په متحده ارب اماراتو کې کارکونکي يو قبائلي رحيم خان وائی” تيرو حکومتونهقبائيلو ته د حقونو ورکولو کې په بشپړ توګه پاتیراغلي د قبائليان د تاو تريخوالی ناوړه عمل کولو ته مخته کړل “
يو بل قبائلي نور محمد وويل”تر اوسه هم مرکزي حکومت د دې سيمې د نورو ولسواليو د جګړې ويجاړ شوي سيمې راوستلو ليوالتيا نه لري،ځکه چې د سيمه ايز پوليټيکل انتطاميه لخوا د فساد پيسې لوړ پوړو چارواکو ته ځي “
هغي زياته کړه چې”موږ پوهيږو چې محلي چارواکي په غير مستقيم ډول د تاوتريخوالي د مخنيوي لپاره لاس لري ځکه چې قبائلي خلک د حکومتی دفترونو قانونی مشروع کار کولو سره مخ دي “
خلک د طالبانو تر شا د سختو ورځو په اړه خبرې نه کوي،مګر دوی انديښمن دی چې د مهال داعش افغانستان ته راغلي دي او نه غواړي چې د دې ډلې جنګيالي قبائلي سيمو ته هم ننوځي.
