اسلام آباد: د قامي ايډز کيټرول پروګرام (NACP) وروستي سروي څرګندوي چه په پاکستان کي د کليدي نفوس مهمو آبادي د ايډز وبا سره مخا مخ دي. د پرمختګ او روغتياي مرستو په اړه د پوهاوي ټيټا کچه او د هغي مخنيوي د ايچ آئي وي په کمولو کي مهم ګامونه پاتي دي
د دوهم نسل د څارني موندنو پر بنياد”په کال دوه زره شپاړسم او ولسم کي د حياتياتي او روڼتيا څارنه ” )په ځانګړي توګه د رښتيا لار ښوود په اړه شتون لري) سپارښتونه شوي دي چه د پاکستان په ډيري سيمو کي طبي خدمات اندازه کړي.
دملي سروي خورا وروستي ډاټا په ۲۰۱۱ کي د چټک نرخ را ټيټ شوي و چي په هغي کي د وبا تازه معلومات راټول شوي دي ،د اغيز منه حکمت عملي رامنځ ته کولو لپاره اړين دي، چه د څارني مخه ونيسي،کوم چه اړتيا لري چه د ۵ څګندوني سروي تر سره کړي. د کافي معلوماتو لپاره اړتيا ته ځواب و وائي. د يو اين ايډز نړيوال فنډ د زيان منونکي خلقو تر منځ د خپريدو او چلند تعينونو لپاره په ۲۳ ښارونو/ښارګوټو کي د ملي کچي پالن وکړي.
راپور د مهمو آباديو خلقو تر منځ کي د ايچ آئي وي سره د اړيکو په اړه حياتياتي او روان معلومات وړاندي کوي:څوکي چه نشه يي توکي ليژني(PWID)،هغه چه سړي د سړي سره جنسي اړي لري(MSM)، د هيجړاګانو آبادي او هغه ښځينه جنسي کارمنداني (FSWS) دي. دغه ډاټا په ۲۳ ښارونو کي راټوله کړه شوه-په دي کي ۱۳ په پنجاب، ۶ په سنده، او ۲،۲ په بلوچستان او د خيبر پختون خواه د ولايتونو نه شامل دي.
په سروي کي په اول ځل نارينه جنسي کارمندان (MSWs) مومي چه هغه سړي چه د ناريناؤ سره جنسي اړي کي لري) د جنسيت غير نارينه کارکونکي چه د ناريناؤ ليولتيا لري ( تر ۷۷۶۸۷۳ پوري لوړ شوي دي. د ايچ آۍ وي د اټکل شويو دري اعشاريه څلور فيصده اټکل سره په داسي حال کي چه د نارينه جنسي کارمندانو اټکل شوي شميره (MSWs)۵۵۳۴۰ چه د ۶.۵ فيصده سره د ايچ آئي وي مرسته مخ په زياتيدو ده. د زناناؤ جنسي کارمندانو اټکل شوي شميره (FSWs)۱۷۳۴۴۷ چه د ۲.۲ فيصده سره د ايچ آئي وي مرسته مخ په زياتيدو ده. د دي سروي اټکل شوي هندسي ګوري چه په پاکستان کي ۱۱۳۴۲۲(PWIDs)د ۳۸ فيصده سره د ايچ آئي وي ايډز نه په اثر دي. نور هم په هيجړاګانو (TG) کي د ايچ آئي وي ايډز نه په اثر شوو لوئي شمير ۱.۷ فيصده و،د دي اټکل شوي آبادي شمير ۵۲۴۲۵ دي.
د اين اے سي پۍ مشر ډاکټر عبدالبصير خان اچکزئي حقيقت تعقبونکي ته وويل چه د سروي هر شپږ کاله پس کيږي.هغي د وائي چه په پاکستان کي د ايچ آئي وي ايډز مريضو شمير ۱۳۳۲۹۹ چي د هغو ۱۸۸۶۸ کسانو نه هسي دي چه کومو ځانونه د علاج او مشوره ورکولو لپاره درج کړي دي.
هغي وويل چه د اين اے سي پي سروے ګوري چه ايچ آئي وي ايډز په نفوسو کي خپريږي.د اټکل شوي اندازي سره د 0.1 سلني څخه کم ،پاکستان اوس هم د عام نفوس په منځ کي د ايچ آئي وي اختيط ټيټه کچه لري،مګر د سيريل سروے پايلي ښيي چي د متمرکز او بالا د مخه د کليدي خلقو ترمنځ تاسيس شوي دي.لکه د نورو سيمو په څير ، پا پاکستان کي د ايچ آئي وي ايډز وبا د درملو کارکوونکو ترمنځ د لومړيتوب خپريدو ځانګړ وړتياوي،کوم چه د مخه د هيجړاګانو /هيجړاګانو جنسي کارمندانو (TGs) ته وړتيا لري.چه زناناؤ جنسي کارمندانو(FSWs) او هم جنس پرست جوړو کي پراخ کړئ.خو بيا هم اټکل شوي د ايچ آئي وي 0.1 فيصده بار ښکتا او ټيټ ښکاري،په پاکستان کي د ايچ آئي وي ناروغي ټول پر مختګ را منځ ته کوي او د دي وبا وژونکي او پريشانې پيښي نه روښانه کوي.د عامو آبادي تر منځ د ايچ آئي وي خپريدو مناسب او باثباته موجودګي الندي وي،هلته يوه پراخه ناروغي شتون لري چه په عمومي توګه د عمومي وګړو ترمنځ زياتوالي راځي،کوم چه په هيواد کي د ناروغي ليږدلو او سونګولو مراجعينو څخه ، چه هغي د سروے نه نقلونه وکړه. د سروے په وړاندي ،ايچ آئي وي ناروغي په ټوله آبادي کي کميدلو ليا مستحکم کيدلو هيڅ نشانونه نشته.
د مطالعه وړانديز کوي چه”په سمه توګه اساس،شواهد-خبر تيا او د ټولني ملکيت پروګرامونه چه د بائيو ميډيکل او ساختماني مداخلو سره يو ځائي کولو، د ځنګړو اشخاصو او ټولنو لپاره د ايچ آئي وي اوسيني اړتياوي پورا کولو او لومړيتوب او د نوي انتاناتو په کمولو کي تر ټولو ستره اغيزه ولري . “ د نور ټينګار کوي چه په ملي ،سيمه ايزه او د پروګرام په کچه د يوي څارني او ارزوني به سسټم کي کار ته اړتيا لري.د پروګرام ډاټا څارني کولي شي چه د مداخلو د کيفيت او شدت په اړه تفصيلي معلومات چمتو کري. په شمول د هغو تناسب چه د مختلفو پروګرامونو خدماتو څخه کار اخلي. د پام وړ هيوادونو شمير د پروګرام څخه د معلوماتو چمتوکولو لپاره د پروګرام نظارت هڅو د پرمختګ او زيانونو په اړه ،د انفرادي پيژندنو کارولو په واسطه، د انفرادي توګه خدمت کولو کليدي خلکو ته لارښوونه کو.له هم د رنګه هڅي په پاکستان کي د اين اے سي پي په مرسته په کار دي.
مطالعه پاۍ ته رسيږي”موږ د ډيرو زياتوالي سره پوهيږو چه د آفت وژني تمه څه ده که چيري د ايډز ځواب نه وي.موږ د هم پوهيږو چي د دي ځواب پياوړي کول څنګه په لاره کي دي چه د ميلينونو ژوند او په اربو ډالر به وژغوري. دپلان لاس ته د راوړلو وړ دي،مګر يوازي د تولني په هره کچه د قوي مشر تابه سره.
