لاهور: د پاکستان حکومت د هوائي بدلون پر ضد د ډهيلا چلند او د غنمو په فصل د دي اثرات په هيواد کي په راتلونکو لس کلونو کي د خوړو کمښت راوستي شي.ځکه چه په بارانونو کي د پام وړبدلون او د سيندونو د اوبو نموني بدلي شوي دي
د پاکستان اقتصاد د کرني دي . د پاکستان اقتصادي سروے ۲۰۱۶ په وړاندي د غنمو کرلو اټکل شوي ځمکه ۹۰۴۵ هيکټره ده او د يو هيکټر نه د غنمو حاصلات ۲۶۰۰ کلوګرامه نه تر ۲۷۵۰۰ کلوګرامه په منځ کي توپير لري.نور هم په پاکستان کي په هر سر د غنمو مصرف ۱۲۰ کلوګرامه دي کوم چه د دي خوړو د ارزښت اهميت لري
د هواييو لوژي ډيپارټمنټ ويب پاڼه په مطابق په دوديز ډول غنم په سمو سيمو کي د ژمي راتلل سره په غوره توګه د اکتوبر او نومبر مياشتي په منځ کي کرل کيږي.په سيمه کي د بارونونو کيدل وخت ،د حرارت درجه او د سيندونو بهير په زهن کي ساتلو له عمله د پيړيو نه تر سره شوي دي.
د پاکستان د علومو لوئ هواييو څانګه رئيس ډاکټر غلام رسول وائي چه”د هوائي بدلون له عمله په وروستيو کي د هيواد په موسمونو کي د پام وړ نه ډرامائي بدلون کتلي شوي دي. په دي بدلون کي د هيواد د ژمي موسم پټول شامل دي .په پاکستان کي د ژمي موسم په دوديز ډول د منځني اکتوبر نه شروع شي او د سمبر او د جنوري مياشتي په برخه کي غوره شي او په داسي حال کي منځني تودي هوا او د پسرلي موسم د فروري د آخر او مارچ د شروع کيدو سره پيل شي . خو حالاتو بدلون موندلي دي “
رسول څرګنده کړه چه په تيرو دوو لسيزو کي په حقيقي توګه په پاکستان کي د موسم بڼه په اقليم بدلون باندي ډيره اغيزه کړي ده “
د پاکستان موسمياتي دفتر مشر وائي چه” د ژمني بارانونو ناوخته چلند ښودلۍ دي.د بارانونو موسم به په جنوري کي زياتيدو خو اوس د بارانونه د فروري په آخر کي زيات کيږي “
رسول زياته کړه چه” زه پوهيږم چه زمونږ اوسيني غټه ګټه غنم دي،خو د دي خبري اشاره کول ضروري دي چه په ملک کي د مون سون نه يوازې خپل کلينډر بدل کړو ورسره شمالي ختيځ ته ليږدول شوي دي.دغه يوا خطر ناکه پيښه ده کوم چه د ګوزڼ فصل هم په خراب حالت کي اغيزه کوي “
غنم د C3 فصل په توګه ځانګړي شوي دي د کيټګري د نورو فصلونو په مقابله د”اقليم بدلون “ لپاره ځواب ورکونکي دي.وريجي،جئ او وربشي هم د دي کيټګري لاندي راځي.
په داسي حال کي لوړ پوړي چارواکي په هيواد کي د اقليم په اړه انديښمن دي،هلته هغه کسان وو چه د دي موضوع له امله بې پرې نو وو
د غنمو بزګرانو او کروندګرو ټولني (WGA) مشر چوهدري حميد ملاهي د موسم په دي وده مختلف ليد لري.هغه زياته وي چه ځنډ ژمي په اصل کي د غنمو فصل ته ګټور دي. د ژمي بدلون او د هغي په نتيجه کي نمي په اصل کي د غنمو فصل ته روغتياي وده کول ورکوي.لکه څرنګه چه باران ورسره تړاؤ لري،د بدلون دومره سخت نه دي.
هغي وويل چه”زه په دا يقين نه لرم چه په هيواد کي به د غنمو کمي راشي.ولي چه د حکومت لخوا په دي فصل سبسډي ورکول کيږي چه بزګران ي په لويه سيمه کي واوسي ، حاصلول هم د کومي ستونزي سره مخامخ نه دي “
د واشنګټن سټيټ د پوهني او د موجوده زرعي پوهنتون فيصل اباد پروفيسر ډاکټر فهد رسول سره د هواؤ رياست مشر لخوا څرګندي شوي خطر او WGB ولسمشر د مناقص ښکيل د لاري معلومه کړه شوه چه هغي د فشار لاندي چاپيريال کي د فصلونو په مديريت کي ډيري څيړني کړي دي
هغه وائي چه” د موسم پيښي اکثره ډيري تدريجي او خورا زيات پيښي دي، کوم خبر چه د بزګرانو لپاره ډير بد ګڼل کيږي. د معلوماتو/پوهنو دغه خلا کيدي شي خطرناک انتشار وي.په پاکستان کي د موسمونو بدلون يو څه داسي شي دي چه د خپل ليد اعلان ي کړي او روښانه او د پام وړ دي “
ډاکټر فهد تشريح کړه چه” ځنډ باران او ځنډ ژمي مطلب لري چه باراني غنم او دا اوبو لګولو غنم به په اثر شي. باراني غنم د هيواد د غنمو ټول توليد ۲۰٪ دي. دغه ۲۰٪ به تر څو کلونو نه کم نه کم بارانونه مومي چه په کوم وخت د ي فصل ته حاجت وي.په ځائي د بارانونو به د حاصلاتو وخت ته نږدې بدلون مومي، کله چه دوئي د توليداتو سره مبارزه کوي.
هغي زياته کړه چه” دغه بدلون به د ژمني فصل لپاره دوه خطرناکه ده ځکه چه د نهري اوبه شوي غنم به هم يو ټپ واخلي . په پاکستان کي د غنمو کرلو لپاره موجود اوبه ۲۶ ايم اے ايف )ميلين ايکړ فټ( دي چه ۶.۲۸ فيصده د عادي اړتيا نه کمي دي . دژمي لاندي بدلون کيلينډر مطلب د کال په هغي وخت د ګليشير په ورو وليکيدل ، ځکه د نهري اوبو زمکي به د اوبو کمي له امله وځنډل شي “
د ژمي بدلون اثرات له مخه پيل شوي دي او د دي اثرات په تير وخت د ګليشير ورو وليکيدل دي.د موسمياتو محکمي ډاټا په ووينه د تربيلا ډيم د اوبو کچه تر ټيټه کچه ورسيده او د هيواد ستر ډيم منګلا کي د زخيره اوبو کچه د مړينۍ کچه ۱۰۴۰ فټ ته راغلي ده چه د مارچ د ختميدو پوري لازمي وه
فهد يوازيني مسلکي نه وو چه د موسم بدلون په پيل کي وائي چه د موسم بدلون پاکستان د خوړو د مصؤو په لور روان کړ.
پروفيسر ډاکټر زمرد جنجوعه چه د کارليون اوسيټزکي پوهنتون اولډنبرګ نه پي ايچ ډي دي او”د اقليم بدلون د غنمو توليد په پاکستان کي “ريسرچ کوونکي دي،باور لري چي د پاکستان د خوړو نا امنيتي ګواښ ،په خصوصي توګه د غنمو فصل حقيقت دي
هغه وائي چه د اقليم بدلون بلولو غټ عوامل د کرهنيزو محصولاتو اغيزه کوي. دبارانونو بيلګي، د حرارت درجه،په بوټو او حاصلاتو کي بدلون، د اوبو شتون، د ځمکي نه اوبو هوا ته تلل او د ځمکي وړتيا شامل دي. ورسره د اقليم بدلون په زراعتو اثرات توپيرونه لري پشمول د کرني محصول کمول او د محصولاتو لپاره د ودې موده لنډول شامل دي
جنجوعه د نتيجه اوباسي چه د مختلفو کښت تجزيو په بنياد د غنمو کټائي موسمياتي بدلون له امله د سيمي ارزښتو په ترتيب سره د غنمو په توليد کي ۳۰٪ او ۳۴٪ د بدلون سبب ګرځي.ليا په عامو اصطلاحاتو کي که زيات نه وي نو د پاکستان د غنمو توليد لږ تر لږه دريمه برخه ي کمه شي. په داسي حال کي چه د هيواد د نفوس د ودې کچه په سلو کې دوه سلني څخه زياتولي ښيې په دي کي ۴۰ ميلينه نور، کميښت به په اغيز منه توګه ۵۰ فيصده شي ،که دولتي اداري فعا ليت ونکړو.
پنجاب په هيواد کي د غنمو ۷۰ فيصده برخه پيدا کوي او دولتي ادارو ته ژمن دي چي پوها شي او په سيمه کي د اقليم بدلون په نظر کي نيولو سره ،اصلا ح کولو توليد؛ په اړه فعا لا شي. په هر صورت د دي بدلونونو اغيزو کمولو په اړه بزګرانو ته پوهاوي د پوښتنې وړ دي
د پنجاب ولايت ميانوالي شرمن خيل سيمي د غنمو بزګر ضيا اللہ خان نيازي وائي چه” موږ په خپلا سيمه کي چرته هم دولتي چارواکي نه وليدل چه موږ ته د اقليم بدلون لپاره د ګامونو آخيستلو پوهاوي راکړي “ هغي زياته کړه چه”دولت زياتره د سبسډي له لاري د غنمو زيات کرهنيز هڅول ،د هم يوا پيچلي او مشکل عمل دي ،زه خپل غنم پلورونکي شخصي پيرودونکو ته غوره کوم “
چه کله د پنجاب د کرني سيکرټري محمد محمود سره تماس وکړي شو نو هغي وويل چه هغه او د هغي ټيم د موسم د بدلون د خطر نه خبر دي او دوئي د دي سره د معاملو لپاره يوه جامع حکمت عملي جوړه کري ده.
د هغي حقيقت پر خلاف چه بزګرانو شريک کړي دي چه محکمه بزګرانو ته وټس ايپ او ميسنجر د لاري او ځانګړي پروګرامونه هم په کنډک کي وو.هغې ويل چه محکمه په اصل کي سره د کرنې او حاصلاتو راټولولو تړون لاسليک شو ترڅو د اقليم بدلون سره په مينځ کې ونښلوي.که څه هم دي، خو چه کله د محکمي د تعلق لرونکي شعبي سره د بدل شوي کښته لپاره خواست وکړي شو نو تعلق لرونکي وګړي وويل چه هغي د نه شي شريکولي ، ولي چه په دي باندي ليا کار روان دي
