پشاور. فاټا چه دا وفاق انتظام لاندي قبائلي علاقي دي هلته انديښني زياتي شوي دي ولي چه فاټا سيکټريټ،تعليمي محکمي او يونيسيف تر اوسه پوري دي سرکاري مکتبونو ته په هسي کتابونه نه دي ورکړي.دا نوي کال غونډه چه دا اپريل مياشتي ۸ تاريخ نه شروع کيږي بغير له کتابونو شروع شوي دا او په دي شان په سکولونو کي دا ماشومانو دا شموليت مهم هم لګيه دي خو ماشومان دا مکتبو جماعتونو له دا کتابونو هسي راځي. دي خبره کي هيڅ شک نشته چه له مناسبو قانونو او څارني څه نظام په نه موجودګي کي دا فاټا حکومتي چارواکي دا خپلو اختياراتو غلط استمال کوي
فاټا چه دا افغانستان او خيبر پختون خواه په پولي پراته ده.دا پاکستان جوړيدو سره دا نظام چلولو لپاره دوئي ته ګوشي قانون ايف سي آر يعني فرنټيئر کرائم ريګوليشن ايکټ ورکړي شو چه برطاني جوړ کړي وو.خو دا اختياراتو نه څارني له عمله جرګي ايف سي آر ته نور طاقت ورکړو او دا تور قانون نام ي حاصل کړو
فاټا سيکټريټ دا خپلو مصرفو لپاره فنډونه دا وفاقي حکومت نه آخلي خو دا علاقائي حثيت له وجي لږ بدلون راوستي شوي دي : او په بدقستي سره بنيادي تعليم هم په دي بدلون کي راغلي دي
بنيادي علم څه سمت نه لري ولي چه دا دي له پاره په خاص څه پاليسي او دا څارني نظام نشته. دا تيري لسيزي دوران ترها ګرو ډير مکتبونه تباه کړل چه جوړول غواړي خو زياتره ليا پوځ استمالوي او ځني چليدل غواړي. په خاصه توګه په دي مکتبونو کي دا مناسبو ورزده کوونکو کمي دا خبره مشکلا کړي چه طالب علمان خپل کالنئي آزمايونه پاس کړي.دا دي مشکلاتو غټه وجه دا امن و امان حالات او دا فاټا سيکټريټ او تعليمي رياست په وخت امداد نه کول دي
تعليم دا يو ملک دا اوسيدونکو يو بينادي بشري حق دي.پاکستان په کال ۱۹۸۹ کي په ملګرو ملتونو دا تعليم ورکولو په کنوشن باندي کرښه کړي ده.دا پاکستان لومړي وزير په ليد او دا قانون برخه ۲۵ وائي چه هر ماشوم دي سکول ته ځي او دا تعليم حاصلول دا دوئي بنيادي حق دي “لکه قانون دا خبره واضح کړي ده،چه دا پنځه کالونو نه تر پنځلس کالونو پوري هر ماشوم ته دا مفت تعليم ورکول دا رياست زمه داري ده”
سلاکار او دا بشري پر مختيه کارکوونکي اداري (IDHF) مشر رانا آصف حبيب وائي چه په فاټا کي دا سبق کتابونه نه ورکول دا قانون دا جرخي ۲۵،دا لومړي وزير دا ووينه او دا ملګرو ملتونو دا تعليم حق ورکولو کنونشن خلاف ورزي ده.دا زمه دارانو دا کار دي چه دوئي په وخت کتابونه ورسوي.دا خبره ظاهره دا چه تعلق لرونکي چارواکي دا نوي تعليمي کال په شروع کيدلو نه اول دا زده کړي کتابونو رسولو کي پاتي راغلل چه له عمله ي مکتبو نو ته دا راتلو نسبت لاندي راغلي.هغي وائي چه په جماعتونو کي کتابونه نه وي نو ظاهره دا چه دا طالب علمانو دا مکتبو دا راتلو شوق به کميږي
حقيقت تعقبعونکو(TT) په قبائلي سيمو کي دا سکول کتابونو دا مسلي پلټني کړي دي او دا ځائي خلقو او دا ورزده کوونکو نه ي تائيد کړي دي .سرچينئ وائي دا ايجنسي تعليمي مشر(AEO)نه دا مکتبو لپاره دا کتابونو غوښتني شوي دي خو تر اوسه پوري څه نه دي ملاوشوي.دا فاټا سکولونو نوي کال دا اپريل مياشتي ۸ نيټي نه شروع کيږي.حقيقت تعقبعونکي دا خبره برسيره کړه چي دا آتم جماعت طالب علمانو ته تر اوسه دوا کتابونه،نهم جماعت ته دري کتابونه او دا لسم جماعت خالي دا انګريزي کتابونه ورکړي شوي دي
دا فاټا استازان وائي چه دا ستونزه په اول ځل نه ده،دا هر کال وي او دوئي دا شکايتونه دا پوهني رياست ته هر کال کوي.چاروکي تشي هيلي راکړي چه کتابونه به په وخت ملاو و شي،خو دا ستونزه نه سميګي. حقيقت تعقبعونکو ته دا خبره هم برسيره شوي دي چه قبائلي سيمي خيبر ايجنسي دا سرکاري مکتبو مشر استازانو دا ښاري سيمو مکتبونو نه کتابونه په چنده ورکولو خواستونه هم کړي دي او دغه شان ستونزه دا ايف آر کوهاټ په علاقي کي هم کتلي شوي ده
چه کله حقيقت تعقبونکو په دي ستونزه دا فاټا سيکټريټ او تعليمي رياست سره معلومه کړه نو دوئي وويل چه دا شمالي سوئيلي وزير ستان،کرم او خيبر ايجنسي مکتبونو ته کتابونه ورکړي شوي دي .ټي ټي دا حقيقت برسيره کړي دي چه دا نورو په نسبت سوئيلي وزير ستان او کرم ايجنسي ته فاټا سيکټريټ ډير توجه ورکوي
دا کال ۲۰۱۴، ۲۰۱۵ بجټ کي سوئيلي وزيرستان ۳۰٪ او کرم ايجنسي ته ۲۳ فيصده حصه مللاو شوه او نوري پاتي شوي کلداري په پاتي ايجنسو او دا فاټا په نورو بر خو تقسيمي شوي
ورسره دا حقيقت تعقبعونکو دا فاټا ايجنسو نه راټولکړي معلوماتو په وړاندي وائي چه دا کتابونو ورکولو په باري کي دا تعليمي رياست ووينه غلطه ده،ځائي سرچينئ وائي چه دي مکتبو ته کتابونه نه دي ورکړي شوي.حقيقت تعقبعونکي وائي چه تعليمي رياست مکتبونو ته دا کتابونو ورکولو هيڅ ريکارډ نه لري.دا دي پلټني لاندي دا ګنړ شمير مکتبو ستر استازان وائي چه څه مکتبو ته کتابونه ملاوو دي او وجه ي په فاټا سيکټريټ کي شخصي تعلقات دي
دا تعليمي رياست چاروکي دا خبره مني چه کتابونو دا چکر دا ستونزه دا کے پي کے حکومت او دا اسلام آباد پرنټنګ مرکزونو په نوټس کي راوستلي شوي ده. تعليمي رياست دا هم وائي چه دا دوئي سره دا کتابونو چهاپ کولو خپله مشينري نشته ځکه دا خبره دا دوئي دا لاس نه باهر ده.دوئي دا اميد لري چه دا اپريل مياشتي اولينئي هفتي پوري به دا فاټا ټول سرکاري مکتبونو ته کتابونه ورسي
دا ګومل پوهنتون ډيره اسماعيل خان اسسټنټ پروفيسر زيشان قاسم وائي چه”له کتابو هسي دوئي څنګه په خپل جماعتونو کي وخت تيرولي شي .دا څيز دا طالب علمانو دا علم حاصلولو شوق تباه کوي او دا هم ممکنه ده چه مکتبونو ته دا ماشومانو راوستلو مقرر شوي هدف نه زيات دا سکولونو نه باهر پاتي شي”
دا يو ځئي مور او پلار په ووينه “موږ ترها ګري برداشت کړه،چه زموږ ژوند ي متاثر کړو خو په مکتبونو کي دا کتابونو نه ورکول زموږ دا بچيانو راتلونکي ژوند هم تباه کول دي”
تعلق لرونکي چارواکي وائي چه دا فاټا په سکولونو کي دا کتابونو نه ميلاوکيدل دا جزبه نه شي کم کولي دا وخت دي چه دا فاټا سيکټريټ دا تعليم هلو ځلو لپاره دا څارني کلک ګامونه پورته کړه شي او دا نوي کال دا شروع کيدو سره دا کتابونو چهاپ کولو عمل تيز کړه شي.په افسوس سره ،حقيقت تعقبعونکي دا کے پي حکومت ووينه آخستو لپاره ډيري هلي ځلي وکړي خو څوک دا تبصري لپاره مونده نه شو.
